al

1.

1. sif. Qırmızı. Al bayraq. Al qan. Al şəfəq. – Al yanaqların sanasan ki, qızılgül xərməni; Tər zənəxdaninə baxdıqca cünun eylər məni. M. P. V.. Sənə al don yaraşır, niyə qarə geymisən sən; Məgər aşiqin ölübdür, sənə bu əza neçindir? S. Ə. Ş.. Zümrüd göydə günəş yandı; Al şəfəqə yer boyandı. S. V.. // is. Qırmızı paltar, al parça. Saqqalı ağ olanın qiymətidir bir qara pul; Gər girsən bəzənib gündə yaşıl, al içinə. M. P. V.. Qərq olsun yaşıla, ala sərasər; Naz ilə sallana-sallana gəlsin! Q. Z.. <Qəribin anası:> Gəlişin haradan, bazirganbaşı?; Sən alıb-satırsan alı, qumaşı. «Aşıq Qərib». Al geymək məc. – bəzənmək, qızarmaq. Al geyib qızarır yenə üfüqlər; Bir azdan gözünü açacaq səhər. S. V.. Kəndimiz bəzənib süsən, sünbülə; Bağlar geyib al, başına döndüyüm. (Qoşma).

2. Qızmar, yandırıcı. Gecələr ayazda, gündüzlər al gün altında gəmi muzdurunun zəhməti hər bir zəhmətdən fövqdür. S. M. Q..

3. is. köhn. Qadınların üzlərinə, dodaqlarına sürtdükləri qırmızı boya, ənlik.

2.

is. köhn. Hiylə, məkr, yalan. Aldandılar, aldanmadıq dünyəvi məkrü alına. Nəs.. Onun hər muyunda yüz min qal oldu; Qaşı fitnə, qəmzəsində al oldu. Qur.. Canım aldın mey üçün, saqi, içirdin mənə qan; Dad əlindən ki, məni al ilə məğbun etdin. F..

◊ Al dil – hiylə, məkr, aldatma, yalan. <Səmayə> özü bir yaxşı ictimaiyyətçi qızdı; Heydərov onu al dillə aldadıb yoldan çıxartmışdır. M. C.. Al dilə tutmaq – aldatmaq, tovlamaq, hiylə işlətmək. <Ələmdar:> . . Bəy məni al dilə tutub bu dörd divarın arasına gətirib. . S. R.. Ala düşmək – şərə düşmək, kələyə düşmək, tora düşmək.

3.

is. Xurafata inananların təsəvvüründə: qaranlıqda tək qaldıqda guya insanın gözünə görünən mövhum surət, xəyal; qulyabanı (bəzən «al anası» şəklində işlənir). Ata, ata, süpürgəsaqqal gəlir; Ərdo Məlik gəlir, odur al gəlir. A. S.. Zahıya deyərdilər ki, yatma, yatsan, al anası gələr, ciyərini çıxarar. H. S..